علوم گیاهان دارویی
بهنام حسینی؛ حمید دهقانی؛ مصطفی خدادادی
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی روابط بین صفات ریشه با عملکرد دانه در توده‌های شنبلیله انجام شد. تعداد 15 توده شنبلیله در دو محیط رطوبتی (عدم‌تنش و تنش خشکی)، در قالب طرح کاملاً تصادفی در سیستم لایسیمتر در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، مورد بررسی قرار گرفت. تنش کم‌آبی بر روی تمام صفات، به‌جز درصد ریشه، به اندام هوایی و تعداد شاخه‌های ...
بیشتر
این پژوهش با هدف بررسی روابط بین صفات ریشه با عملکرد دانه در توده‌های شنبلیله انجام شد. تعداد 15 توده شنبلیله در دو محیط رطوبتی (عدم‌تنش و تنش خشکی)، در قالب طرح کاملاً تصادفی در سیستم لایسیمتر در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، مورد بررسی قرار گرفت. تنش کم‌آبی بر روی تمام صفات، به‌جز درصد ریشه، به اندام هوایی و تعداد شاخه‌های جانبی ریشه تأثیر معنی‌داری داشت. میانگین عملکرد دانه از 71/2 گرم در بوته (شرایط عدم تنش) به 19/1 گرم در بوته (تنش خشکی) کاهش 56 درصدی داشت. ضرایب تنوع ژنتیکی صفات از 12/8 تا 59/50 درصد متغیر بود که حاکی از وجود تنوع ژنتیکی گسترده در مواد ژنتیکی مورد بررسی بود. نتایج نمودار‌های بایپلات نشان داد که دو مؤلفه اصلی، بهترتیب در شرایط عدم‌تنش و تنش خشکی، 64 و 80 درصد تغییرات دادهها را توجیه کردند. همچنین بر اساس این نمودارها، در هر دو شرایط رطوبتی، صفات کارایی تعرق، عملکرد دانه، طول ریشه و وزن خشک ریشه، همبستگی مثبت و بالایی با هم داشتند. توده تیرانچی و شیراز، بهترین توده‌ها در هر دو شرایط رطوبتی از نظر اکثر صفات، بهویژه عملکرد دانه، بودند.
حمید دهقانی؛ رسول محمدی
چکیده
آگاهی بهنژادگران از ساختار و چگونگی مدیریت و مهار ژنتیکی هر صفتی، موجب انتخاب بهترین روش بهنژادی و موفقیت در برنامه‌های بهنژادی خواهد شد. در این راستا مدیریت و مهار ژنتیکی سه صفت مهم عملکرد، زودرسی و میزان مواد جامد محلول، در قالب طرح تلاقی دی‌آلل کامل برای هفت تودۀ طالبی ایرانی بررسی شد. نتایج نشان داد، والد دستجردی قابلیت ترکیب‌پذیری ...
بیشتر
آگاهی بهنژادگران از ساختار و چگونگی مدیریت و مهار ژنتیکی هر صفتی، موجب انتخاب بهترین روش بهنژادی و موفقیت در برنامه‌های بهنژادی خواهد شد. در این راستا مدیریت و مهار ژنتیکی سه صفت مهم عملکرد، زودرسی و میزان مواد جامد محلول، در قالب طرح تلاقی دی‌آلل کامل برای هفت تودۀ طالبی ایرانی بررسی شد. نتایج نشان داد، والد دستجردی قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) بالایی برای صفت زودرسی میوه داشت که با توجه به معنی‌دار بودن قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی برای این صفت در هر سال ( 97/3- و 78/3-)، می‌توان اظهار داشت که اثر افزایشی ژنها در مدیریت و مهار این صفت نقش مهمی دارند، بنابراین می‌توان از این والد در برنامه‌های بهنژادی آینده برای تولید رقم‌های زودرس استفاده کرد. والدهای ساوه‌ای و مگسی نیز برای صفت مواد جامد محلول بالاترین قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی را داشتند و می‌توانند برای تولید رقم‌های با قند بالا مورد توجه قرار گیرند. والد شاه‌آبادی با محک (تستر) ریش‌بابا و والد ریش‌بابا با محک تیل‌طرق در هر دو سال جفت مناسبی برای تولید دورگ‌های شاه‌آبادی × ریش‌بابا و ریش‌بابا × تیل‌طرق برای تولید رقم‌های با عملکرد بالا مورد توجه قرار گیرند. همچنین والد ساوه‌ای با والدهای شاه‌آبادی، تیل‌طرق و دستجردی و والد مگسی با والدهای ساوه‌ای، ریش‌بابا در ردیف جفت مناسب برای تولید دورگ‌های با میزان قند بالا قرار گرفتند. نتایج نشان داد، انتخاب والدین برای دو صفت زودرسی و مواد جامد محلول و همچنین تولید دورگ برای صفت عملکرد، می‌تواند در برنامه‌های بهنژادی طالبی مؤثر باشد.
علوم گیاهان دارویی
پیمان عینی زاده؛ حمید دهقانی؛ مصطفی خدادادی
چکیده
به منظور بررسی تحمل و سازگاری به تنش خشکی در پانزده تودۀ گشنیز (Coriandrum sativum L.) بومی ایران، سه آزمایش به‌طور جداگانه در شرایط کشتزار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در آزمایش‌های اول، دوم و سوم به ترتیب توده‌های گشنیز در معرض آبیاری معمولی، تنش یک‌باره و تنش تدریجی قرار گرفتند. در این تحقیق شمار هفده صفت پدیدشناختی ...
بیشتر
به منظور بررسی تحمل و سازگاری به تنش خشکی در پانزده تودۀ گشنیز (Coriandrum sativum L.) بومی ایران، سه آزمایش به‌طور جداگانه در شرایط کشتزار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در آزمایش‌های اول، دوم و سوم به ترتیب توده‌های گشنیز در معرض آبیاری معمولی، تنش یک‌باره و تنش تدریجی قرار گرفتند. در این تحقیق شمار هفده صفت پدیدشناختی (فنولوژیکی)، ریخت‌شناختی (مورفولوژیکی) و فیزیولوژیکی اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیۀ واریانس مرکب چندمتغیره و تک‌متغیره اختلاف معنی‌دار بین آزمایش‌ها و توده‌ها را از لحاظ تحمل به تنش خشکی نشان دادند. نتایج مقایسۀ میانگین کل آزمایش‌ها به روش کمترین اختلاف‌های معنی‌دار، برای بیشتر صفات تفاوت معنی‌داری را بین آزمایش‌ها نشان داد. بیشترین تأثیر تنش خشکی بر عملکرد میوه بود. نمودار‌های سه‌بعدی مربوط به شاخص میانگین هندسی بهره‌وری برای عملکرد و میزان اسانس‌های میوه نشان داد که تودۀ شمارۀ 10 می‌تواند برای تولید میوه و اسانس در مناطق با خشکی انتهای فصل توصیه شود. بیشترین میزان وراثت‌پذیری عمومی در آزمایش اول برای شمار میوه در هر بوته و در دو آزمایش همراه با تنش برای صفت شاخص برداشت مشاهده شد. با در نظر گرفتن وراثت‌پذیری و درصد پیشرفت ژنتیکی مورد انتظار در صفات شمار و عملکرد میوه، تولید رقم دورگ (هیبرید) برای بهبود این صفات می‌تواند پیشنهاد می‌شود.
مهرداد حنیفه ای؛ حمید دهقانی؛ رجب چوکان
چکیده
بیماری پژمردگی آوندی یکی از مهم‌ترین بیماری‌های خربزه و طالبی است. در این پژوهش 24 تودۀ بومی که از نقاط مختلف ایران جمع‌آوری شده بود به همراه 8 اینبرد لاین برای شناسایی منبع جدیدی از مقاومت به بیماری در یک طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه و گلخانه در سینی‌های حاوی خاک رس، پیت‌ماس و پرلیت مطالعه شد. ریشه‌های زخمی‌شدۀ ...
بیشتر
بیماری پژمردگی آوندی یکی از مهم‌ترین بیماری‌های خربزه و طالبی است. در این پژوهش 24 تودۀ بومی که از نقاط مختلف ایران جمع‌آوری شده بود به همراه 8 اینبرد لاین برای شناسایی منبع جدیدی از مقاومت به بیماری در یک طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه و گلخانه در سینی‌های حاوی خاک رس، پیت‌ماس و پرلیت مطالعه شد. ریشه‌های زخمی‌شدۀ گیاهچه‌های 1 تا 2 برگی 15 روزه در 50 میلی‌لیتر سوسپانسیون اسپور Fusarium oxysporum f. sp. melonis با غلظت 106 × 1 در میلی‌لیتر به‌مدت سه تا چهار دقیقه قرار گرفتند و به سینی‌های کشت برگردانده شدند. نمونۀ ریشه دو روز بعد از تجدید کاشت از گیاهان آلوده‌شده تمام ژنوتیپ‌های مطالعه‌شده حساس، نیمه‌مقاوم و مقاوم برای بررسی تغییرات بیوشیمیایی طی 5 مرحله به‌مدت 8 روز گرفته شد و در دمای 80- درجۀ سانتی‌گراد نگهداری شد. در تیمار شاهد از آب‌مقطر سترون استفاده شد. میزان آنزیم‌های پراکسیداز، پلی‌فنل اکسیداز، کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و ترکیبات فنلی برای تعیین مقاومت به بیماری به همراه سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری و شدت بیماری مطالعه شد. بررسی تنوع ژنتیکی توده‌های خربزه و طالبی برمبنای صفات مذکور با استفاده از روش‌های آماری تجزیۀ خوشه‌ای و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی انجام شد. نتایج تجزیۀ واریانس نشان داد که آلودگی ژنوتیپ‌ها به قارچ عامل پژمردگی آوندگی منجر به تغییرات بیوشیمیایی شد. سطح آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت و محتوای فنل‌کل در شرایط پاسخ به آلودگی به فوزاریوم فوم 2/1 افزایش یافت. بیشترین فعالیت پراکسیداز، پلی‌فنل اکسیداز، کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و ترکیبات فنلی چهار تا شش روز پس از آلودگی برای ژنوتیپ‌های مختلف مشاهده شد. در خوشه‌بندی ارقام بر‌اساس روش وارد، 32 ژنوتیپ در 3 گروه قرار گرفتند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی متغیرهای مطالعه‌شده را به 2 مؤلفه با واریانس تجمعی 96درصد کاهش داد. بیشترین فاصله مربوط به ژنوتیپ‌های ایزابل و شادگانی2 (21/27) بود. بنابراین، ایزابل خارجی مقاوم‌ترین و تودۀ شادگانی2 حساس‌ترین توده به بیماری شناخته شد. توده‌های زرد ایوانکی، شارنته فوم1، جاپالیزی و مگسی در یک گروه قرار گرفتند. بنابراین، می‌توان از تلاقی این توده‌ها در تولید جمعیت‌های پایه برای مطالعۀ نحوۀ عمل و شناسایی ژن(های) مؤثر در تحمل به پژمردگی آوندی فوزاریومی استفاده کرد.
رسول محمدی؛ حمید دهقانی؛ قاسم کریم زاده؛ Fenny Dane؛ محمود اکرامی
چکیده
بررسی رابطة بین عملکرد و اجزای عملکرد، راندمان برنامه‌های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می‌بخشد. در این پژوهش، ارتباط بین عملکرد و اجزای آن در طالبی، با استفاده از تجزیة ضرایب مسیر ترتیبی بررسی شد. برای تعیین اجزای مهم عملکرد در طالبی، 49 ژنوتیپ تولید‌شده در یک طرح تلاقی دی‌آلل 7×7، در قالب یک طرح لاتیس ساده با سه ...
بیشتر
بررسی رابطة بین عملکرد و اجزای عملکرد، راندمان برنامه‌های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می‌بخشد. در این پژوهش، ارتباط بین عملکرد و اجزای آن در طالبی، با استفاده از تجزیة ضرایب مسیر ترتیبی بررسی شد. برای تعیین اجزای مهم عملکرد در طالبی، 49 ژنوتیپ تولید‌شده در یک طرح تلاقی دی‌آلل 7×7، در قالب یک طرح لاتیس ساده با سه تکرار ارزیابی شدند. بیشترین مقدار همبستگی بین صفات وزن میوه و تعداد میوه با عملکرد مشاهده شد. از روش رگرسیون چندگانه گامبهگام برای قراردادن صفات پیشبینی کننده در مسیرهای رتبة اول، دوم و سوم بر‌اساس سهم صفات در توجیه تنوع موجود در عملکرد و نیز حداقل همراستایی انجام شد. بر‌اساس مقادیر تورم واریانس و بزرگی اثرات مستقیم، صفات میانگین وزن میوه‌ها و تعداد میوه بهمنزلة متغیرهای رتبة اول انتخاب و 96درصد از تغییرات عملکرد را توجیه کردند. آزمون t با استفاده از مقادیر اشتباه معیار به‌دست‌آمده از تحلیل بوت استرپ انجام شد که نشاندهندة معناداربودن تمامی اثرات مستقیم بود. نتایج همچنین نشان داد که دو صفت میانگین وزن و تعداد میوه‌ها می‌توانند بهعنوان شاخص انتخاب برای افزایش عملکرد در طالبی در نظر گرفته شوند.
محمود اکرمی؛ حمید دهقانی؛ مختار جلالی جواران؛ رسول محمدی
چکیده
مطالعه ترکیب‌پذیری و اثرات ژنی که با استفاده از طرح تلاقی دی‌آلل بدست می‌آیند، اطلاعات قابل ملاحظه‌ای را درباره طراحی برنامه‌های اصلاحی در اختیار متخصصین اصلاح نباتات قرار می‌دهد. در این پژوهش، نحوه توارث و کنترل ژنتیکی عملکرد و اجزای آن در یک طرح تلاقی دی‌آلل کامل برای هفت رقم ایرانی طالبی ریش‌بابا، شاه‌آبادی، ...
بیشتر
مطالعه ترکیب‌پذیری و اثرات ژنی که با استفاده از طرح تلاقی دی‌آلل بدست می‌آیند، اطلاعات قابل ملاحظه‌ای را درباره طراحی برنامه‌های اصلاحی در اختیار متخصصین اصلاح نباتات قرار می‌دهد. در این پژوهش، نحوه توارث و کنترل ژنتیکی عملکرد و اجزای آن در یک طرح تلاقی دی‌آلل کامل برای هفت رقم ایرانی طالبی ریش‌بابا، شاه‌آبادی، سمسوری، دستجردی، مگسی نیشابور، تیل‌طرق و ساوه‌ای مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه واریانس، اختلاف معنی‌دار بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را نشان داد. همچنین اثرات ترکیب‌پذیری عمومی، ترکیب‌پذیری خصوصی و اثر تلاقی‌های معکوس برای تمام صفات معنی‌دار بود. والد ریش‌بابا دارای بالاترین میزان ترکیب‌پذیری عمومی مثبت برای صفات تعداد میوه، ضخامت گوشت و عملکرد بود. همچنین دورگ ریش‌بابا × ساوه‌ای بیشترین ترکیب‌پذیری خصوصی مثبت و معنی‌دار را برای عملکرد و تعداد میوه داشت. هتروزیس مطلوب بر اساس والد برتر برای صفات عملکرد، وزن میوه، تعداد میوه و طول میوه مشاهده شد. اثرات افزایشی، در کنترل صفات طول میوه، عرض میوه و ضخامت گوشت مهمتر بودند.
سیداحسان فیضیان؛ حمید دهقانی؛ مختار جلالی جواران؛ عبدالمجید رضایی
چکیده
خربزه یک گیاه اقتصادی و مهم است و ایران از مراکز مهم تنوع برای این محصول به شمار می‌رود. به منظور بررسی چگونگی عمل ژنها، وراثت‌پذیری و برآورد تعداد عوامل موثر در کنترل ژنتیکی عملکرد و برخی از صفات مرتبط با آن در خربزه، نسل‌های 1P، 2P، 1F، 2F، 1BC و 2BC حاصل از تلاقی‌های میرپنجی × تاشکندی و میرپنجی × عباسعلی تهیه و در شرایط مزرعه و در قالب ...
بیشتر
خربزه یک گیاه اقتصادی و مهم است و ایران از مراکز مهم تنوع برای این محصول به شمار می‌رود. به منظور بررسی چگونگی عمل ژنها، وراثت‌پذیری و برآورد تعداد عوامل موثر در کنترل ژنتیکی عملکرد و برخی از صفات مرتبط با آن در خربزه، نسل‌های 1P، 2P، 1F، 2F، 1BC و 2BC حاصل از تلاقی‌های میرپنجی × تاشکندی و میرپنجی × عباسعلی تهیه و در شرایط مزرعه و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین نسل‌ها از نظر صفات مطالعه شده وجود دارد. در تلاقی تاشکندی × میرپنجی، برای صفات عملکرد و عملکرد قابل قبول هتروزیس مثبت و معنی‌دار نسبت به والد برتر مشاهده گردید (76/13 درصد و34/27 درصد). تجزیه میانگین نسل‌ها برای صفات با استفاده از مدل شش پارامتری نشان داد که در تلاقی تاشکندی × میرپنجی مدل ساده افزایشی – غالبیت در توجیه نحوه عمل ژنها در همه صفات بررسی شده، به غیر از روز تا رسیدگی و طول میوه کفایت می‌کند. با استفاده از 6 نسل این تلاقی مشخص شد که در کنترل صفات عملکرد و عملکرد قابل قبول هر دو اثرات افزایشی و غالبیت نقش دارند، ولی اثرات اپیستازی نقشی نداشتند. در تلاقی میرپنجی × عباسعلی آماره کای‌اسکور و نیز آزمونهای مقیاس بیانگر عدم کفایت مدل ساده افزایشی- غالبیت در کنترل صفات بررسی شده بود.
سید احسان فیضیان؛ حمید دهقانی؛ عبدالمجید رضایی؛ مختار جلالی جواران
دوره 40، شماره 1 ، خرداد 1388
چکیده
خربزه یک گیاه اقتصادی و مهم است و ایران از مراکز مهم تنوع برای این محصول به شمار می‌رود. برای برآورد نوع عمل ژن، وراثت‌پذیری و دیگر پارامترهای ژنتیکی صفات مهم زراعی خربزه از تلاقی دای‌آلل بین 6 رقم محلی ایران به همراه یک ملون با منشأ خارجی از گروه کانتالوپنسیس استفاده شد. 7 والد، 21 تلاقی مستقیم و 21 تلاقی معکوس در قالب طرح لاتیس در ...
بیشتر
خربزه یک گیاه اقتصادی و مهم است و ایران از مراکز مهم تنوع برای این محصول به شمار می‌رود. برای برآورد نوع عمل ژن، وراثت‌پذیری و دیگر پارامترهای ژنتیکی صفات مهم زراعی خربزه از تلاقی دای‌آلل بین 6 رقم محلی ایران به همراه یک ملون با منشأ خارجی از گروه کانتالوپنسیس استفاده شد. 7 والد، 21 تلاقی مستقیم و 21 تلاقی معکوس در قالب طرح لاتیس در سال 1385 در دو شرایط هرس و بدون هرس در 4 تکرار کشت گردیدند. پس از رسیدگی میوه‌ها صفات تعداد میوه در هر بوته، میانگین وزن میوه‌های هر بوته برحسب کیلوگرم، طول و عرض میوه‌های هر بوته برحسب سانتی‌متر، ضخامت گوشت میوه‌های هر بوته برحسب سانتی‌متر و عملکرد یا وزن کل تمام میوه‌های برداشت‌شده در هر بوته برحسب کیلوگرم یادداشت‌برداری شد. تجزیه ژنتیکی به روش هیمن و جینکز انجام شد. میانگین مربعات ژنوتیپ‌ها برای کلیه صفات در هر دو شرایط از نظر آماری در سطح احتمال 1 درصد معنی‌دار بود. برآورد میانگین درجه غالبیت نشان داد که طول میوه، عرض میوه، ضخامت گوشت و وزن در هر دو شرایط با اثر غالبیت نسبی ژنها کنترل می‌شود، در حالیکه عملکرد در شرایط هرس تحت تاثیر ژنهای با اثر فوق غالبیت کنترل می‌گردد، ولی در شرایط غیرهرس غالبیت نقشی در کنترل عملکرد نداشت. رقم میرپنجی بهترین رقم از نظر وزن و عملکرد بود در حالیکه رقم عباسعلی توانایی تولید میوه زیاد را داشت. وراثت‌پذیری بالای عمومی و خصوصی برای صفات تعداد میوه، وزن، طول، عرض و ضخامت گوشت نشانگر اثر کم محیط بر روی این صفات و نقش زیاد اثرات افزایشی بود.
