علوم گیاهان دارویی
فرحناز هوشیدری؛ فاطمه سفید کن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ بایزید یوسفی
چکیده
مرزۀ جنگلی (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)یکی از گونه‌های انحصاری تیرۀ نعنا (Lamiaceae) است که در رویشگاه‌های طبیعی نواحی شمال و شمال شرق ایران پراکنش دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی امکان کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد مؤثرۀ آن در حالت زراعی، آزمایشیدر قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1388 تا 1391 به اجرا در آمد. ...
بیشتر
مرزۀ جنگلی (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)یکی از گونه‌های انحصاری تیرۀ نعنا (Lamiaceae) است که در رویشگاه‌های طبیعی نواحی شمال و شمال شرق ایران پراکنش دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی امکان کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد مؤثرۀ آن در حالت زراعی، آزمایشیدر قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1388 تا 1391 به اجرا در آمد. در آغاز بذر پنج توده یا نمونه (اکسشن) ازاین‌گونه از رویشگاه‌های طبیعی استان‌های خراسان (دو نمونه)، مازندران، گیلان (دو نمونه) گردآوری و در گلخانه کشت و نشا تولید شد. نشاها در مزرعۀ تحقیقاتی ایستگاه گریزۀ سنندج کشت شد. سپس سرشاخه‌های گلدار آن‌ها طی دو تا سه سال متوالی پس از کشت در مرحلة گلدهی کامل به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های فام‌نگار (کروماتوگرافی) گازی و گاز فام‌نگارمتصل به طیف‌سنج جرمی و با محاسبة شاخص بازداری تجزیه و شناسایی شدند.در شمار پنج نمونۀ بانک ژنی مورد بررسی گونۀ S. mutica ترکیب‌های عمدۀ اسانس در سال اول تیمول (5/8-7/51 درصد)، پارا-سیمن (8/9-2/16 درصد )، گاما- ترپینن (0/10-2/23 درصد) و کارواکرول (7/3 -7/49 درصد) و در سال دومتیمول (5/3-1/34 درصد)، پارا-سیمن (0/17 -0/39 درصد )، گاما-ترپینن (6/15-3/22 درصد) و کارواکرول (6/3-2/44 درصد) بود و در سال سوم تیمول (4/26-9/28 درصد)، پارا-سیمن (8/19 -8/21 درصد)، گاما-ترپینن (2/17-8/17 درصد) و کارواکرول (9/20-0/27 درصد) بود. بازدۀ اسانس توده‌های مورد بررسی این‌گونه به‌تدریج با رشد گیاه در سال دوم و سوم افزایش یافت. مجموع دو ترکیب فنلی تیمول و کارواکرول اسانس در سال دوم نسبت به سال اول در همۀ نمونه‌ها کاهش یافت و بیشترین میزان تیمول در سال اول بود. به‌طورکلی می‌توان گفت گیاهان دو ساله و سه ساله بازدۀ اسانس بالاتر و گیاهان یک‌ساله کیفیت اسانس بالاتری داشتند. بازدۀ اسانس در سال سوم نسبت به سال دوم افزایش و کیفیت اسانس در نمونۀ خراسان 1 افزایش و در نمونۀ خراسان 2 کاهش یافت.
فرحناز هوشیدری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمود نادری
چکیده
گونۀ گیاهی Satureja avromanica Maroofi یکی از گونه‌های انحصاری تیره Lamiaceae یا نعنا است. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمیت و کیفیت اسانس سرشاخۀ گلدار گیاه در حالت زراعی و مقایسه با نمونۀ خودرو، بذر گیاه از رویشگاه گردآوری و پاییز همان سال در شاسی فضای بازکشت شد سپس نشاها به مزرعه منتقل شد. اندام‌های هوایی گیاه در مرحلۀ گلدهی کامل از رویشگاه ...
بیشتر
گونۀ گیاهی Satureja avromanica Maroofi یکی از گونه‌های انحصاری تیره Lamiaceae یا نعنا است. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمیت و کیفیت اسانس سرشاخۀ گلدار گیاه در حالت زراعی و مقایسه با نمونۀ خودرو، بذر گیاه از رویشگاه گردآوری و پاییز همان سال در شاسی فضای بازکشت شد سپس نشاها به مزرعه منتقل شد. اندام‌های هوایی گیاه در مرحلۀ گلدهی کامل از رویشگاه و همچنین طی دو سال پی‌درپی از مزرعه گردآوری و پس از خشک‌کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. ترکیب‌های تشکیل‌دهندۀ اسانس به کمک دستگاه‌های GC و GC/MS شناسایی شد. در این اسانس در سال‌های اول و دوم کشت به‌ترتیب 16و14 ترکیب شناسایی شد که به‌ترتیب درمجموع 4/93 و 1/90درصد از اسانس را تشکیل می‌دهند. بازده اسانس نمونه رویشگاهی 4/1% بود. بازدۀ اسانس نمونه کشت شده درسال اول و دوم به‌ترتیب 17/0 %و21/0% بود. ترکیب‌های عمدۀ اسانس در سال اول تیمول (3/32%)، کارواکرول (6/23%)، پارا سیمن (1/18%)،گاما ترپینن (4/5%) و در سال دوم تیمول (7/12%)، کارواکرول (3/48%)، پارا سیمن (9/9%)، گاما ترپینن (4/8%) بود. در سال دوم میزان تیمول در اسانس به حدود نصف (7/12%) کاهش یافت درحالی‌که میزان کارواکرول حدود دو برابر (3/48%) افزایش یافت. پاراسیمن (9/9%) نیز نزدیک به نصف شد درحالی‌که گاماترپینن (4/8%) کمی افزایش یافت. در اسانس نمونۀ رویشگاهی 11 ترکیب شناسایی شد که درمجموع 3/97 درصد از اسانس را تشکیل دادند. بازدۀ اسانس 4/1% بود و ترکیب‌های عمدۀ آن شامل تیمول (9/83%)، کارواکرول (2/5%) و پاراسیمن (9/3%) بود. کاهش بازدۀ اسانس و ترکیب‌های فنلی در مزرعه نسبت به رویشگاه محرز است اما افزایش ترکیب‌های فنلی در سال دوم نسبت به سال اول می‌تواند ناشی از سازگاری این‌گونه به شرایط محیطی مزرعه باشد.
