بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس پنج اکسشن مرزه گونه Satureja mutica Fisch. & C.A.Mey. در شرایط زراعی کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران

2 استاد، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

4 دانشیار، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران

چکیده

مرزۀ جنگلی  (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)یکی از گونه‌های انحصاری تیرۀ نعنا (Lamiaceae) است که در رویشگاه‌های طبیعی نواحی شمال و شمال شرق ایران پراکنش دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی امکان کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد مؤثرۀ آن در حالت زراعی، آزمایشیدر قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1388 تا 1391 به اجرا در آمد. در آغاز بذر پنج توده یا نمونه (اکسشن) ازاین‌گونه از رویشگاه‌های طبیعی استان‌های خراسان (دو نمونه)، مازندران، گیلان (دو نمونه) گردآوری و در گلخانه کشت و نشا تولید شد. نشاها در مزرعۀ تحقیقاتی ایستگاه گریزۀ سنندج کشت شد. سپس سرشاخه‌های گل‌دار آن‌ها طی دو تا سه سال متوالی پس از کشت در مرحلة گلدهی کامل به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های فام‌نگار (کروماتوگرافی) گازی و گاز فام‌نگارمتصل به طیف‌سنج جرمی و با محاسبة شاخص بازداری تجزیه و شناسایی شدند.در شمار پنج نمونۀ بانک ژنی مورد بررسی گونۀ S. mutica ترکیب‌های عمدۀ اسانس در سال اول تیمول (5/8-7/51 درصد)، پارا-سیمن (8/9-2/16 درصد )، گاما- ترپینن (0/10-2/23 درصد) و کارواکرول (7/3 -7/49 درصد) و در سال دومتیمول (5/3-1/34 درصد)، پارا-سیمن (0/17 -0/39 درصد )، گاما-ترپینن (6/15-3/22 درصد) و کارواکرول (6/3-2/44 درصد) بود و در سال سوم تیمول (4/26-9/28 درصد)، پارا-سیمن (8/19 -8/21 درصد)، گاما-ترپینن (2/17-8/17 درصد) و کارواکرول (9/20-0/27 درصد) بود. بازدۀ اسانس توده‌های مورد بررسی این‌گونه به‌تدریج با رشد گیاه در سال دوم و سوم افزایش یافت. مجموع دو ترکیب فنلی تیمول و کارواکرول اسانس در سال دوم نسبت به سال اول در همۀ نمونه‌ها کاهش یافت و بیشترین میزان تیمول در سال اول بود. به‌طورکلی می‌توان گفت گیاهان دو ‌ساله و سه ساله بازدۀ اسانس بالاتر و گیاهان یک‌ساله کیفیت اسانس بالاتری داشتند. بازدۀ اسانس در سال سوم نسبت به سال دوم افزایش و کیفیت اسانس در نمونۀ خراسان 1 افزایش و در نمونۀ خراسان 2 کاهش یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of quantitative and qualitative changes in essential oil of five accessions of Satureja mutica Fisch. in field conditions

نویسندگان [English]

  • Farahnaz Hooshidari 1
  • Fatemeh Sefidkon 2
  • Seyed Reza Tabaei-Aghdaei 3
  • Bayzid Yousefi 4
1 Instructor, Forests and Rangelands Research Department, Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, PO Box 6616936311-714, Sanandaj, Iran
2 Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), PO Box 13185-116, Tehran, Iran
3 Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Forests and Rangelands Research Department, Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, PO Box 6616936311-714, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

The genus Satureja L. (Lamiaceae) contains 16 species which are distributed all over Iran and 10 of which are endemics. Investigation on essential oils content and composition of five accessions of S. mutica Fisch. a native species in Iran, have been subject to our research. The seeds of five accessions of S. mutica were collected from their natural habitats in Khorasan (2 accessions), Mazandaran and Gilan (2 accessions) provincesin this study. The seeds were planted inside the green house, and then the seedlings were transplanted into the field in Grizeh-Sanandaj research station in 2010 and 2011. An experiment was undertaken to determine the oil production of S. mutica in complete randomized block design with three replications. The aerial parts of each accession were collected in full flowering stages in three consecutive years. The essential oils were obtained by hydro-distillation and analyzed by GC and GC/MS. The oil yields were increased for 5 accessions in the second year. The main constituents of the essential oils during three consecutive years were thymol (51.7 and 3.5%), p-cymene (39.0 and 9.8%), γ-terpinene (23.2 and 10.0%) and carvacrol (49.7 and 3.6%). Although the main components of all the oils were similar, but there were some differences between the percentages of major components and also minor constituents. It is remarkable that the most important phenolic compound, thymol, was decreased in the oils in the second year for most accessions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Carvacrol
  • Kurdistan
  • p-cymene
  • planting
  • Thymol
  • γ-terpinene

مراجع

  1. Baser, K. H. C., Özek, T., Kirimer, N. & Tümen, G. (2004). A Comparative study of the essential oils of wild and cultivated Satureja hortensis L.  Journal of Essential Oil Research, 16, 422-424.
  2. Farsam, H., Amanlou, M., Radpour, M. R., Salehinia, A. N. & Shafiee, A. (2004). Composition of the essential oils of wild and cultivated Satureja khuzistanica Jamzad from Iran, Flavour and Fragrance Journal, 19, 308-310.
  3. Gohari, A. R., Hadjiakhoondi, A., Shafiee, A., Ebrahimi, E. S. & Mozaffarian, V. (2005). Chemical Composition of the Essential Oils of Satureja atropatana and Satureja mutica Growing Wild in Iran,  Journal of Essential Oil Research,  17(1), 17-18.
  4. Hooshidary, F., Sefidkon, F., Naderi, M. & Taoghi, Gh. (2015).The essential oils components of wild and cultivated Satureja avromanica Maroofi in Kurdistan province of Iran. Quarterly Journal of Plant Environmental Physiology, 10(1) (37), 53-61.
  5. Hooshidary, F. & Sefidkon, F. (2013). Variability in essential oil content and composition of Satureja Sahendica Bornum. cultivated in Kurdistan Province. In: Proceedings of The Secound International Conference on Agriculture and Natural Resources, 25-26 Desember, Razi University, Kermanshah, Iran. pp.546-548
  6. I.R. of Iran Meteorological Organization (IRIMO) Data Processing Center from http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/kor/SANANDAJ/25.asp
  7. Jamzad, Z. (2012). Flora of Iran, No.76: Lamiaceae. Research Institute of Forests and Rangelands.pp.1066
  8. Rustaiyan, A., Feizbakhsh, A., Masoudi, Sh. & Ameri, N. (2004). Comparison of the volatile oils of Satureja atropatana Bung. and Satureja mutica Fisch. et C.A. Mey. from Iran. Journal of Essential Oil Research, 16(6), 594-596.
  9. Sefidkon, F. & Jamzad, Z. (2000). Essential oil of Satureja bachtiarica Bunge.. Journal of Essential Oil Research, 12(5).
  10. Sefidkon, F. & Jamzad, Z. (2005). Chemical composition of the essential oils of three Iranian Satureja species (S. mutica, S. macrantha and S. intermedia). Food Chemistry, 91, 1-4.
  11. Shibamoto, T. (1987). Retention indices in essential oil analysis. In: Capillary Gas chromatography in Essential oil Analysis. Edits, P. Sandra and C. Bicchi, Dr. Alfred Heuthig Verlag, NewYork, P. 259-275.
  12. Zargari, A. (1972). Medicinal Plants. Tehran Univercity Pub II. (3rd ed.).1001pp. (in Farsi)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 خرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 08 آبان 1395
  • تاریخ پذیرش: 09 آبان 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار