ارزیابی جمعیت‏های مختلف گیاه سوسن چلچراغ (Lilium ledebourii (Baker) Boiss.) با استفاده از ویژگی‏های مورفولوژیکی و روش‌ های آماری چند‌متغیره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

2 دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران،

3 دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

4 استادیار سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان

چکیده

گیاه سوسن (Lilium spp.) متعلق به خانوادة لاله (Liliaceae) است و به دلیل دارا‌بودن گل‌های درشت و جذاب در ردیف یکی از سه گیاه پیازی عمدة صنعت گلکاری قرار دارد. گونة سوسن چلچراغ (L. ledebourii (Baker) Boiss.) که تنها در منطقۀ لنکران جمهوری آذربایجان و نواحی بسیار محدودی از ایران مثل داماش، کلاردشت، اسالم، کجور، درفک و اردبیل پراکنش دارد، نادرترین گونة گیاه سوسن به‌شمار می‏رود. منطقه کجور برای اولین توسط این پژوهش شناسایی گردید [S1] و پیش‌ازاین گزارشی مبنی بر حضور این گیاه در این منطقه اعلام نشده بود. متأسفانه این گیاه با پتانسیل بالای زینتی در معرض انقراض قرار گرفته است. ارزیابی اگرومورفولوژیکی و میزان و پراکنش تنوع ژنتیکی خویشاوندان گیاهان زراعی به عنوان ذخائر ژنتیکی ارزشمند نه‌تنها موقعیتی را برای حفاظت و نگهداری آن‏ها فراهم می‏کند، بلکه می‏تواند در استفادة آن‏ها در برنامه‏های آتی اصلاح این گیاهان مفید واقع شود. بنابراین مطالعة حاضر با هدف ارزیابی جمعیت‏های مختلف گیاه سوسن چلچراغ با استفاده از ویژگی‏های مورفولوژیکی و آنالیزهای آماری چند‌متغیره صورت گرفت. مطابق نتایج حاصل، تنوع درخور ملاحظه‏ای میان صفات مطالعه‌شده شامل ارتفاع گیاه، طول غنچه، طول خامه و غیره در بین ژنوتیپ‏های بررسی‌شده وجود داشت که امکان گزینش گیاهانی با صفات مطلوب را فراهم می‏کند. از سوی دیگر، نتایج تجزیة همبستگی ساده صفات در اکثر موارد همبستگی‌‌‌‌های معنا‏دار و زیادی را میان صفات بررسی‌شده نشان داد که بیشترین آن (930/0r =) مربوط به ارتفاع گیاه و قطر ساقه بود. به منظور تشخیص مهم‌ترین صفات تأثیرگذار در تفکیک ژنوتیپ‏ها، در این مطالعه از تجزیة عامل‏ها استفاده شد و مطابق آن پنج عامل اصلی توانستند در مجموع 13/81‌درصد واریانس کل را توجیه کنند. مطابق نتایج تجزیة تری‌پلات، ژنوتیپ‏های آزمایش‌شده در قالب دو گروه تقریباً مجزا قرار گرفتند که در اکثر موارد به‌خوبی با نتایج حاصل از تجزیة کلاستر مطابقت داشت. در‌نهایت، تجزیة کلاستر جمعیت‏ها منجر به گروه‌بندی آن‏ها در قالب دو گروه اصلی شد به‌طوری‌که، گروه اول شامل گیاهان کشت‌شدة درفک، کشت‌شدة اردبیل و کشت‌شدة داماش در کنار گیاهان جمعیت کجور و گروه دوم شامل جمعیت‏های اردبیل، داماش، کلاردشت و اسالم بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation of Some Different Populations of Lilium ledebourii (Baker) Boiss, Employing Agro-morphological Characteristics and Multivariate Analyses

نویسندگان [English]

  • Malihe Sayadalian 1
  • Rouhangiz Naderi 2
  • Mohammad Reza Fattahi Moghaddam 3
  • Mohammad Naghi Padasht Dahkaii 4
1 Former graduate Student, Associate Professor, University College of Agriculture and Natural Resours, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Professor, University College of Agriculture and Natural Resours, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate Professor, University College of Agriculture and Natural Resours, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Ornamental Plant Reserch Station of Lahijan, Iran
چکیده [English]

Lily (Lilium L.) is a perennial plant of Liliaceae family ranking as one of the three top bulbaceous flowers of floriculture industry due to its large and attractive flowers. Susan-e-Chelcheragh (Lilium ledebourii (Baker) Boiss.) is the rarest species of the genus naturally occuring only in some limited parts of Iran including Damash, Kalardasht, Asalem, Kojur, Dorfak, Ardebil and in one part of Azerbaijan Republic, namely Lankaran. Kojur region was first recognized throughout this research with no report having previously proved the existence of this plant in this region. This species, which benefits from a great potential of development as an ornamental plant, is presently and unfortunately faced with the risk of species loss. Agro-morphological evaluation of wild relatives of crop plants as valuable genetic pools, beside an accurate estimate of the level and distribution pattern of their genetic diversity, provide information useful not only for the establishment of effective conservation strategies, but also for future breeding programs. Therefore, the present study was aimed at evaluating different populations of L. ledebourii, employing agro-morphological characteristics and multivariate analyses. The results indicated that there existed considerable variations among the studied characteristics which can be taken into account for the selection of plants of desirable traits. In addition, high and significant correlation coefficients were observed between most of the assessed characters with the highest value (r=0.930) recorded between plant height and stem diameter. Factor analysis led to an identification of characters with high degrees of discrimination, in which the most effective ones were gathered in some five major factors that explained 81.13% of the total variance. On the other hand, cluster analysis led to classification of genotypes in question into different groups which corresponded mainly to their geographical origins. Plotting of the studied genotypes in three dimensions by use of three main factors resulted in formation of two main groups and five sub-groups in agreement with the results of cluster analysis in most cases. Finally, the eight different populations were grouped into two main clusters including cultivated Dorfak, Ardebil and Damash plants as well as wild growing plants of Kojur, as against the wild populations of Ardebil, Damash, Kalardasht and Asalem as judged through the results obtained from cluster analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • agro-morphological characteristics
  • germplasm
  • Genetic diversity
  • Lilium ledebourii (Baker) Boiss
  • multivariate analysis