حسین هاشمی مقدم؛ فاطمه سفیدکن؛ علی اشرف جعفری؛ سپیده کلاته جاری
چکیده
گیاه پونهسای بینالودی (Nepeta binaludensis Jamzad) از جمله گونه‌های انحصاری شمال شرق ایران محسوب می‌شود. در این تحقیق اندام‌های هوایی 20 جمعیت از این گونه در رشته کوه بینالود طی مرحله گلدهی کامل برداشت شد و هفت صفت مرفولوژیکی و بازده اسانس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تفاوت معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد را در میان جمعیت‌های مورد مطالعه برای ...
بیشتر
گیاه پونهسای بینالودی (Nepeta binaludensis Jamzad) از جمله گونه‌های انحصاری شمال شرق ایران محسوب می‌شود. در این تحقیق اندام‌های هوایی 20 جمعیت از این گونه در رشته کوه بینالود طی مرحله گلدهی کامل برداشت شد و هفت صفت مرفولوژیکی و بازده اسانس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تفاوت معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد را در میان جمعیت‌های مورد مطالعه برای همه صفات نشان داد. بیشترین و کمترین وزن تر سرشاخه با 2/378 و 2/58 گرم در بوته بهترتیب در جمعیت‌های زشک1 و گرینه بدست آمد. بیشترین و کمترین بازده اسانس با 9/4 و 2/1 درصد بهترتیب در جمعیت‌های درود نیشابور و فریزی1 بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی نشان داد ارتفاع گیاه با قطرساقه، وزن تر و خشک سرشاخه همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. همبستگی بین صفات مورفولوژیکی و عملکرد اسانس با عوامل رویشگاهی مثل بارندگی، ارتفاع از سطح دریا و درصد شیب مثبت و معنی‌دار و با دمای رویشگاه منفی و معنی‌دار بود، به طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا و کاهش دما، میانگین صفات مذکور افزایش یافت. تجزیه خوشه‌ای به روش وارد، جمعیت‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت‌های کلاستر1 (شامل هفت جمعیت سازگار به مناطق مرتفع و سرد) دارای میانگین بیشتری برای صفات مورفولوژیکی نظیر ارتفاع ساقه، وزن تر و خشک سرشاخه بودند. نتایج بدست‌آمده نشان‌دهنده وجود تنوع بالا در جمعیت‌های پونهسای بینالودی جهت استفاده در برنامه‌های به‌نژادی و کشت و اهلیکردن این گونه می‌باشد.
معصومه سهیلا اتقائی؛ فاطمه سفیدکن؛ علی درینی؛ سعید صادق زاده حمایتی؛ وحید عبدوسی
چکیده
گل‌آذین خرما (Phoenix dactylifera L.) در پوششی بنام اسپات قرار دارد که حاوی اسانس است. در این مطالعه تأثیر منطقه رویش (بم و جیرفت) بر میزان و اجزای اسانس اسپات رقم‌های خرما (پیارم، زاهدی، مضافتی و هلیله‌ای) ارزیابی شد. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و آنالیز آن توسط دستگاه های GC و GC/MS انجام شد. نتایج نشان داد اثر رقم بر ویژگی‌های ریختشناسی ...
بیشتر
گل‌آذین خرما (Phoenix dactylifera L.) در پوششی بنام اسپات قرار دارد که حاوی اسانس است. در این مطالعه تأثیر منطقه رویش (بم و جیرفت) بر میزان و اجزای اسانس اسپات رقم‌های خرما (پیارم، زاهدی، مضافتی و هلیله‌ای) ارزیابی شد. استخراج اسانس به روش تقطیر با آب و آنالیز آن توسط دستگاه های GC و GC/MS انجام شد. نتایج نشان داد اثر رقم بر ویژگی‌های ریختشناسی بیش از اثر مکان بود و رقم‌های مضافتی (06/55 سانتی‌متر) و هلیله‌ای (80/48 سانتی‌متر) بیشترین طول اسپات نشان دادند. بیشترین عرض اسپات در رقم‌های مضافتی (52/11 سانتی‌متر) و پیارم (83/10 سانتی‌متر) ثبت شد و رقم زاهدی بیشترین تعداد اسپات در نخل (83/14 عدد) را داشت. از طرف دیگر، وزن تر و خشک اسپات و عملکرد ماده خشک اسپات در بم (بهترتیب 30/235 و 66/67 گرم در اسپات و 906/747 گرم در نخل) بهترتیب معادل 38، 48 و 41 درصد بیش از جیرفت شد. میزان اسانس هر اصله نخل در منطقه بم (246/1 گرم) 26/2 برابر جیرفت (551/0 گرم) شد. رقم مضافتی بیشترین وزن تر، خشک و عملکرد مادهخشک اسپات را داشت. بیشترین درصد اسانس (168/0-148/0 درصد) نیز به دو رقم زاهدی و پیارم تعلق داشت. اسانس هر چهار رقم در هر دو مکان رویش حاوی 3و4 ـ دی متوکسی تولوئن (2/71-7/58 درصد)، پاراـ متیل انیسول (0/30-2/4 درصد)، 2و6 ـ دی متوکسی تولوئن (8/16-6/8 درصد)، ان ـ نونانال (1/4-6/0 درصد) و اورتوـ وانیلین (6/2-5/0 درصد) بودند. رقم‌های مورد مطالعه از لحاظ اثرپذیری از مکان رویش به دو دسته تقسیم شدند. رقم‌های هلیله‌ای و مضافتی از ثبات نسبی بیشتری برخوردار بودند.
فاطمه ذاکریان؛ فاطمه سفیدکن؛ بهلول عباس زاده؛ سپیده کلاته جاری
چکیده
مرزه سهندی یکی از گیاهان دارویی انحصاری ایران است که علاوه بر کاربرد در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی، به دلیل تحمل بالا به تنش خشکی و قابلیت تولید در مناطق دیم از اهمیت زراعی بالایی برخوردار می‌باشد. به منظور بررسی تغییرات صفات فیزیولوژیک مرزه سهندی، این تحقیق در دو سال در شرایط مزرعه در قالب کرت های خرد شده در سه تکرار اجرا ...
بیشتر
مرزه سهندی یکی از گیاهان دارویی انحصاری ایران است که علاوه بر کاربرد در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی، به دلیل تحمل بالا به تنش خشکی و قابلیت تولید در مناطق دیم از اهمیت زراعی بالایی برخوردار می‌باشد. به منظور بررسی تغییرات صفات فیزیولوژیک مرزه سهندی، این تحقیق در دو سال در شرایط مزرعه در قالب کرت های خرد شده در سه تکرار اجرا شد. تنش خشکی به عنوان کرت اصلی در چهار سطح (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مراحل ساقه‌دهی، غنچه‌دهی و 50% گلدهی) و تلقیح با قارچ مایکوریزا به عنوان کرت فرعی در چهار سطح (Glomus intraradices، G. mosseae، G. mosseae + G.intraradices و عدم استفاده از کود زیستی) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد اثر متقابل سال×تنش×میکوریزا در سطح 1 درصد بر دو آنزیم پراکسیداز و پلی‌فنل‌اکسیداز و نیز درصد اسانس معنی‌دار بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، پراکسیداز و فنل کل در سال دوم بیشترین بودند. بیشترین مقدار کلروفیل b، کلروفیل کل، مالون‌دی آلدهید و قند محلول در تنش خشکی در مرحله ساقه‌دهی به‌دست آمد. بیشترین سوپراکسیددیسموتاز و پرولین متعلق به تنش خشکی 50 درصد در زمان گلدهی بود. بیشترین درصد اسانس ) 87/1 درصد( در تیمار مصرف هر دو گونه میکوریزا به دست آمد. بنابراین استفاده از کودهای زیستی می تواند اثرات تنش خشکی را کاهش داد.
علوم گیاهان دارویی
بابک بحرینی نژاد؛ فاطمه سفیدکن؛ بهلول عباس زاده؛ زهرا جابرالانصار
چکیده
دو گونه پونهسای ایرانی Nepeta kotschyi var. persicaو پونهسای انبوه N. glomerulosa از گونه‌های دارویی بومی ایران بوده که حاوی ترکیبات دارویی بهویژه نپتالاکتون میباشند. این مطالعه در راستای اهلیکردن این دوگونه در شرایط مزرعهای طی سال‌های 1396 و 1397 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل خصوصیات مورفولوژیک، ...
بیشتر
دو گونه پونهسای ایرانی Nepeta kotschyi var. persicaو پونهسای انبوه N. glomerulosa از گونه‌های دارویی بومی ایران بوده که حاوی ترکیبات دارویی بهویژه نپتالاکتون میباشند. این مطالعه در راستای اهلیکردن این دوگونه در شرایط مزرعهای طی سال‌های 1396 و 1397 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد محصول و کمیت و ترکیبات اسانس بود. نتایج نشان داد که وزنتر و خشک کل در گونه ایرانی (بهترتیب 9954 و 3152 کیلوگرم در هکتار) بهطور قابلملاحظهای بیشتر از گونه انبوه (بهترتیب 2858 و 990 کیلوگرم در هکتار) بود. درصد و عملکرد اسانس در گونه ایرانی بهترتیب 12/2 درصد و 35/48 کیلوگرم در هکتار بود؛ درحالیکه این مقادیر در گونه انبوه بهترتیب 42/1 درصد و 39/7 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج آنالیز ترکیبات اسانس نشان داد که مجموع ایزومرهای نپتالاکتون در گونه ایرانی بیشتر از گونه انبوه و بهترتیب 57/94 و 68/38 درصد بود. در مجموع با توجه به عملکرد اندام هوایی و اسانس از یک سو و درصد نپتالاکتون در اسانس از سوی دیگر، برتری گونه ایرانی نسبت به گونه انبوه کاملا چشمگیر بود؛ لذا میتوان گونه پونهسای ایرانی را بهعنوان یک منبع ارزشمند جهت تامین ترکیب اصلی این گیاه یعنی نپتالاکتون برای صنایع دارویی در شرایط کشت مشابه این مطالعه توصیه نمود.
علوم گیاهان دارویی
سمانه اسدی صنم؛ محسن زواره؛ همت اله پیردشتی؛ فاطمه سفیدکن؛ قربانعلی نعمت‌زاده
چکیده
در بررسی عملکرد ماده خشک و ویژگی‌های فیتوشیمیایی گل سرخارگل‌‌های دو‌ساله در کشت مخلوط سرخارگل با لوبیا سبز و تاریخ‌های مختلف کشت تابستانه، آزمایشی بهصورت کرت‌های خرد‌شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391، طراحی و اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل آرایش کشت [کشت خالص سرخارگل، کشت خالص لوبیا ...
بیشتر
در بررسی عملکرد ماده خشک و ویژگی‌های فیتوشیمیایی گل سرخارگل‌‌های دو‌ساله در کشت مخلوط سرخارگل با لوبیا سبز و تاریخ‌های مختلف کشت تابستانه، آزمایشی بهصورت کرت‌های خرد‌شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391، طراحی و اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل آرایش کشت [کشت خالص سرخارگل، کشت خالص لوبیا سبز، کشت مخلوط جایگزینی با الگوهای کشت 1:1 (یک در میان) و 2:2 (دو در میان) سرخارگل و لوبیا سبز]، تاریخ‌های کشت [(10 تیر، 9 مرداد و 8 شهریور) در تابستان 1391] و کشت لوبیا سبز هم‌زمان با سبز‌شدن سرخارگل در بهار 1392 بود. نتایج آزمایش نشان داد که کشت زودهنگام سرخارگل‌ها در تابستان (10 تیر) موجب افزایش ماده خشک، مشتقات اسید کافئیک و محتوای فنل و فلاونوئید کل گل شد. در میان الگوهای کشت مخلوط نیز، کشت دو در میان سرخارگل و لوبیا سبز، موجب افزایش ماده خشک گل شد. در حالی‌که بیشترین مقدار اسید شیکوریک، اسید کلروژنیک و اکیناکوزید بهترتیب با 3/29، 4/2 و 3/2 میلی‌گرم بر گرم ماده خشک در کشت خالص سرخارگل‌ها به‌دست آمد. بیشترین مقدار فنل و فلاونوئید کل گل هم، در تاریخ کاشت 10 تیر و آرایش تک‌کشتی سرخارگل‌ها به‌دست آمد. در کل، میتوان گفت که اگر هدف از کشت این گیاه افزایش تولید مشتقات اسید کافئیک باشد، تک‌کشتی و اگر هدف، بهبود تولید ماده خشک باشد، کشت مخلوط مزیت محسوب می‌شود. به علاوه، کشت زودتر این گیاه نیز از نظر تولید ماده خشک و مشتقات اسید کافئیک نسبت به کشت تأخیری، برتری دارد.
نجمه هادی؛ عبدالعلی شجاعیان؛ فاطمه سفیدکن؛ علی اشرف جعفری
چکیده
پونه‌سا (Nepeta) از بزرگ‌ترین جنس‌های تیره نعنا بوده و ایران از خواستگاه‌های اصلی آن است. در مورد بررسی فعالیت‌های زیستی متابولیت‌های ثانویه جنس پونه‌سا، گزارشات متعددی وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت این جنس است. در این پژوهش، کمیت و کیفیت اسانس 12 توده از گونه‌های ایرانی پونه‌سا، N. cataria، N. menthoides و N. crassifolia، کشتشده در منطقه غرب ...
بیشتر
پونه‌سا (Nepeta) از بزرگ‌ترین جنس‌های تیره نعنا بوده و ایران از خواستگاه‌های اصلی آن است. در مورد بررسی فعالیت‌های زیستی متابولیت‌های ثانویه جنس پونه‌سا، گزارشات متعددی وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت این جنس است. در این پژوهش، کمیت و کیفیت اسانس 12 توده از گونه‌های ایرانی پونه‌سا، N. cataria، N. menthoides و N. crassifolia، کشتشده در منطقه غرب تهران، مطالعه شد. همچنین، کارآمدی اجزای اسانس، در بررسی روابط درون و بین گونه‌ها ارزیابی شد. اندام‌های گیاهی در مرحله گلدهی کامل، برداشت شده و پس از خشکشدن در سایه، بهروش تقطیر با آب، اسانس‌گیری شدند. بررسی کمی و کیفی اجزای اسانس، بهترتیب با استفاده از دستگاههای GC و GC/MS انجام شد. به‌منظور تعیین نقش هر یک از اجزای اسانس در تنوع درون و بین‌گونه‌ای، از روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی استفاده شد. بیشترین بازده اسانس به توده مرکزی از گونه N. cataria (5/2 %) تعلق گرفت. در گونه N. cataria، نپتالاکتونII (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-بتا نپتالاکتون)، در گونه N. menthoides، دو جزء 1،8- سینئول و نپتالاکتون II و در N. crassifolia، سه جزء نپتالاکتونI (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-آلفا نپتالاکتون)، 1،8- سینئول و نپتالاکتون II، ترکیب(های) غالب اسانس را تشکیل دادند. گونه‌های N. crassifolia و N. cataria بهترتیب از نظر میزان نپتالاکتونI و II، جایگاه‌های اول را به‌خود اختصاص دادند. از نظر میزان کل نپتالاکتون در اسانس، گونه N. cataria (1/99-8/97%) رتبه اول را داشت. همچنین، نتایج، کارآمدی اجزای اسانس در تمایز گونه‌ها و تعیین روابط درون و بین گونه‌ها را به اثبات رساند. در این پژوهش، بر اساس اجزای اسانس، گونه‌های N. crassifolia و N. cataria در یک گروه مجزا از گونه N. menthoides قرار گرفتند.
علوم گیاهان دارویی
فرحناز هوشیدری؛ فاطمه سفید کن؛ سید رضا طبایی عقدایی؛ بایزید یوسفی
چکیده
مرزۀ جنگلی (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)یکی از گونه‌های انحصاری تیرۀ نعنا (Lamiaceae) است که در رویشگاه‌های طبیعی نواحی شمال و شمال شرق ایران پراکنش دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی امکان کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد مؤثرۀ آن در حالت زراعی، آزمایشیدر قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1388 تا 1391 به اجرا در آمد. ...
بیشتر
مرزۀ جنگلی (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)یکی از گونه‌های انحصاری تیرۀ نعنا (Lamiaceae) است که در رویشگاه‌های طبیعی نواحی شمال و شمال شرق ایران پراکنش دارد. در این تحقیق به‌منظور بررسی امکان کشت و اهلی کردن و بررسی کمیت و کیفیت مواد مؤثرۀ آن در حالت زراعی، آزمایشیدر قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1388 تا 1391 به اجرا در آمد. در آغاز بذر پنج توده یا نمونه (اکسشن) ازاین‌گونه از رویشگاه‌های طبیعی استان‌های خراسان (دو نمونه)، مازندران، گیلان (دو نمونه) گردآوری و در گلخانه کشت و نشا تولید شد. نشاها در مزرعۀ تحقیقاتی ایستگاه گریزۀ سنندج کشت شد. سپس سرشاخه‌های گلدار آن‌ها طی دو تا سه سال متوالی پس از کشت در مرحلة گلدهی کامل به روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. اسانس‌ها با استفاده از دستگاههای فامنگار (کروماتوگرافی) گازی و گاز فام‌نگارمتصل به طیف‌سنج جرمی و با محاسبة شاخص بازداری تجزیه و شناسایی شدند.در شمار پنج نمونۀ بانک ژنی مورد بررسی گونۀ S. mutica ترکیب‌های عمدۀ اسانس در سال اول تیمول (5/8-7/51 درصد)، پارا-سیمن (8/9-2/16 درصد )، گاما- ترپینن (0/10-2/23 درصد) و کارواکرول (7/3 -7/49 درصد) و در سال دومتیمول (5/3-1/34 درصد)، پارا-سیمن (0/17 -0/39 درصد )، گاما-ترپینن (6/15-3/22 درصد) و کارواکرول (6/3-2/44 درصد) بود و در سال سوم تیمول (4/26-9/28 درصد)، پارا-سیمن (8/19 -8/21 درصد)، گاما-ترپینن (2/17-8/17 درصد) و کارواکرول (9/20-0/27 درصد) بود. بازدۀ اسانس توده‌های مورد بررسی این‌گونه به‌تدریج با رشد گیاه در سال دوم و سوم افزایش یافت. مجموع دو ترکیب فنلی تیمول و کارواکرول اسانس در سال دوم نسبت به سال اول در همۀ نمونه‌ها کاهش یافت و بیشترین میزان تیمول در سال اول بود. به‌طورکلی میتوان گفت گیاهان دو ساله و سه ساله بازدۀ اسانس بالاتر و گیاهان یک‌ساله کیفیت اسانس بالاتری داشتند. بازدۀ اسانس در سال سوم نسبت به سال دوم افزایش و کیفیت اسانس در نمونۀ خراسان 1 افزایش و در نمونۀ خراسان 2 کاهش یافت.
علوم گیاهان دارویی
سعید سرابی؛ فاطمه سفیدکن
چکیده
گیاهZiziphora persica یا کاکوتی ایرانی، یک گونۀ معطر یک‌ساله از تیرۀ نعناع‌سانان در ایران است که تأثیر ضدمیکروبی قوی دارد. در این تحقیق، سرشاخۀ گلدار این گیاه از شش رویشگاه مختلف گردآوری شد. پس از تأیید نام علمی گیاهان در هرباریوم مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (TARI)، در آغاز گیاهان در سایه و دمای محیط خشک شدند. آنگاه اسانس‌گیری ...
بیشتر
گیاهZiziphora persica یا کاکوتی ایرانی، یک گونۀ معطر یک‌ساله از تیرۀ نعناع‌سانان در ایران است که تأثیر ضدمیکروبی قوی دارد. در این تحقیق، سرشاخۀ گلدار این گیاه از شش رویشگاه مختلف گردآوری شد. پس از تأیید نام علمی گیاهان در هرباریوم مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور (TARI)، در آغاز گیاهان در سایه و دمای محیط خشک شدند. آنگاه اسانس‌گیری از آن‌ها به روش تقطیر با آب انجام و بازدۀ اسانس‌ها محاسبه شد. تجزیۀ اسانس‌ها با استفاده از دستگاههای GC و GC/MS صورت گرفت. نتایج نشان داد، بازدۀ اسانس بر حسب وزن خشک گیاه از 11/0درصد (در نمونۀ مشکین‌شهر نودوز) تا 39/0درصد (در نمونۀ الموت قزوین) متغیر است. بین 17 تا 26 ترکیب در اسانس نمونه‌های مختلف شناسایی شد. ترکیب عمده در اسانس نمونه‌های گردآوریشده از منطقۀ الموت قزوین و خوی، منطقۀ قره‌تپه اسپاتولنول (به ترتیب 7/25درصد و 1/24درصد) بود. ترکیب عمدۀ اسانس نمونۀ گردآوریشده از ارومیه بتا-بیسابولن (8/28درصد) بود. ترکیب عمدۀ اسانس دیگر نمونه‌ها اپی-آلفا-مورولول بود که میزان آن در نمونۀ مشکین‌شهر نودوز (8/20درصد) بیشتر از نمونۀ قره‌چمن به‌طرف تبریز (1/17درصد) و میانه، پل‌دختر (4/14درصد) بود. البته سه ترکیب بالا تا حدودی در اسانس همۀ نمونه‌ها موجود بود ولی میزان آن در نمونه‌های مختلف تفاوت زیادی داشت. نتایج تجزیۀ اسانس گونۀ کاکوتی ایرانی از رویشگاه‌های مختلف نشان‌دهندۀ تفاوت اجزای اصلی اسانس این‌گونه با دیگر گونه‌های جنس Ziziphora است که اغلب پولگون ترکیب عمدۀ تشکیل‌دهندۀ اسانس آن‌هاست.
فرحناز هوشیدری؛ فاطمه سفیدکن؛ محمود نادری
چکیده
گونۀ گیاهی Satureja avromanica Maroofi یکی از گونه‌های انحصاری تیره Lamiaceae یا نعنا است. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمیت و کیفیت اسانس سرشاخۀ گلدار گیاه در حالت زراعی و مقایسه با نمونۀ خودرو، بذر گیاه از رویشگاه گردآوری و پاییز همان سال در شاسی فضای بازکشت شد سپس نشاها به مزرعه منتقل شد. اندام‌های هوایی گیاه در مرحلۀ گلدهی کامل از رویشگاه ...
بیشتر
گونۀ گیاهی Satureja avromanica Maroofi یکی از گونه‌های انحصاری تیره Lamiaceae یا نعنا است. در این تحقیق به‌منظور بررسی کمیت و کیفیت اسانس سرشاخۀ گلدار گیاه در حالت زراعی و مقایسه با نمونۀ خودرو، بذر گیاه از رویشگاه گردآوری و پاییز همان سال در شاسی فضای بازکشت شد سپس نشاها به مزرعه منتقل شد. اندام‌های هوایی گیاه در مرحلۀ گلدهی کامل از رویشگاه و همچنین طی دو سال پی‌درپی از مزرعه گردآوری و پس از خشک‌کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. ترکیب‌های تشکیل‌دهندۀ اسانس به کمک دستگاههای GC و GC/MS شناسایی شد. در این اسانس در سال‌های اول و دوم کشت بهترتیب 16و14 ترکیب شناسایی شد که بهترتیب درمجموع 4/93 و 1/90درصد از اسانس را تشکیل می‌دهند. بازده اسانس نمونه رویشگاهی 4/1% بود. بازدۀ اسانس نمونه کشت شده درسال اول و دوم بهترتیب 17/0 %و21/0% بود. ترکیب‌های عمدۀ اسانس در سال اول تیمول (3/32%)، کارواکرول (6/23%)، پارا سیمن (1/18%)،گاما ترپینن (4/5%) و در سال دوم تیمول (7/12%)، کارواکرول (3/48%)، پارا سیمن (9/9%)، گاما ترپینن (4/8%) بود. در سال دوم میزان تیمول در اسانس به حدود نصف (7/12%) کاهش یافت درحالیکه میزان کارواکرول حدود دو برابر (3/48%) افزایش یافت. پاراسیمن (9/9%) نیز نزدیک به نصف شد درحالیکه گاماترپینن (4/8%) کمی افزایش یافت. در اسانس نمونۀ رویشگاهی 11 ترکیب شناسایی شد که درمجموع 3/97 درصد از اسانس را تشکیل دادند. بازدۀ اسانس 4/1% بود و ترکیب‌های عمدۀ آن شامل تیمول (9/83%)، کارواکرول (2/5%) و پاراسیمن (9/3%) بود. کاهش بازدۀ اسانس و ترکیب‌های فنلی در مزرعه نسبت به رویشگاه محرز است اما افزایش ترکیب‌های فنلی در سال دوم نسبت به سال اول می‌تواند ناشی از سازگاری این‌گونه به شرایط محیطی مزرعه باشد.
فاطمه کنشلو؛ فاطمه سفیدکن؛ هاشم کنشلو؛ محمدعلی علیزاده
چکیده
جنس آنتمیس متعلق به تیرۀ کاسنی و 23 گونۀ بومی در ایران دارد که اندام هوایی گونه‌های آن حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی میباشند. برای بررسی ترکیب‌ها اسانس Anthemis pseudocotula بذر نه جمعیت از مناطق مختلف گردآوری و در ایستگاه تحقیقات البرز کشت شد. در مرحلۀ گلدهی از سرشاخه‌های گلدار نمونه تهیه و با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس‌گیری ...
بیشتر
جنس آنتمیس متعلق به تیرۀ کاسنی و 23 گونۀ بومی در ایران دارد که اندام هوایی گونه‌های آن حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی میباشند. برای بررسی ترکیب‌ها اسانس Anthemis pseudocotula بذر نه جمعیت از مناطق مختلف گردآوری و در ایستگاه تحقیقات البرز کشت شد. در مرحلۀ گلدهی از سرشاخه‌های گلدار نمونه تهیه و با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. برای شناسایی ترکیب اسانس‌ها از دستگاه فامنگار گازی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازدۀ اسانس بین جمعیت‌ها بین 2/0 در زنجان تا 03/0 درصد در گلستان1 متغیر است. 32 ترکیب در هشت جمعیت شناسایی شد که در جمعیت‌ها متفاوت بودند. از مهم‌ترین ترکیب‌ها میتوان به بتا-توجون (به ترتیب گلستان2، گلستان3، تهران، یزد، بوشهر و گلستان1 برابر 9/62، 36، 1/33، 1/26 ، 4/20 و 9/13 درصد)، سیس-بتا-فارنزن (به ترتیب بوشهر، جمعیت 29717، یزد، گلستان3، زنجان، تهران و گلستان1 برابر 1/38، 9/21، 16، 7/15، 4/14، 3/13 و 2/12 درصد) و کاریوفیلن اکسید (به ترتیب یزد، گلستان1 و 29717 برابر 4/20، 1/20 و 7/17درصد) نام برد. شماری از ترکیب‌های خاص یک جمعیت بوده به‌طوری‌که ترکیب‌های میرسن، سیس-بتا-اسیمن، دی هیدرو کاروئول، میرتنول و هومولن اپوکساید در جمعیت زنجان، کامفور در گلستان، (ای-ای) آلفا- فارنزن در بوشهر و 1, 8 – سینئول در جمعیت‌های گلستان 2 و زنجان دیده شد. نتایج تجزیۀ خوشه‌ای هشت جمعیت را به سه دستة تقسیم کرد. جمعیت زنجان با درصد بالای آلفا-ترپینئول و میرسن در یک دستة و دیگر جمعیت‌ها به دلیل مقادیر متفاوت بتا-توجون، سیس-بتا-فارنزن، کاریوفیلن اکساید و بتا-پینن در گروه‌های دیگری قرار گرفتند.
علوم گیاهان دارویی
رقیه عظیمی؛ فاطمه سفیدکن؛ پروین صالحی؛ اعظم منفرد؛ محمود نادری حاجی باقر کندی
چکیده
جنس بومادران در ایران 19 گونة گیاه علفی چندساله و معطر دارد که شش گونۀ آن انحصاری ایران است. در این تحقیق با هدف بررسی اسانس جمعیت‌های مختلف بومادران با نام علمی Achillea nobilis L. (بومی ایران) در شرایط زراعی، بذر22 جمعیت گیاه از رویشگاه‌های مختلف گردآوریشده و در مزرعۀ تحقیقاتی کشت شد. سرشاخه‌های گلدار در هنگام اوج گلدهی برداشت و پس از ...
بیشتر
جنس بومادران در ایران 19 گونة گیاه علفی چندساله و معطر دارد که شش گونۀ آن انحصاری ایران است. در این تحقیق با هدف بررسی اسانس جمعیت‌های مختلف بومادران با نام علمی Achillea nobilis L. (بومی ایران) در شرایط زراعی، بذر22 جمعیت گیاه از رویشگاه‌های مختلف گردآوریشده و در مزرعۀ تحقیقاتی کشت شد. سرشاخه‌های گلدار در هنگام اوج گلدهی برداشت و پس از خشک‌کردن در سایه، اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب صورت گرفت. اسانس‌ها با استفاده از دستگاههای رنگ‌نگاری‌گازی (گازکروماتوگرافی) (GC) و رنگ‌نگاری‌گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/Mass) تجزیه شدند. بازدۀ اسانس‌ها از 33/0 درصد تا 44/1درصد متفاوت بود. کمترین بازدۀ اسانس در جمعیت سمنان (33/0 درصد) و بیشترین بازدۀ اسانس در جمعیت سنندج (44/1 درصد) مشاهده شد. تجزیۀ خوشه‌ای (کلاستر) بر پایۀ ترکیب‌های اسانس‌ها نشان داد که کل نمونه‌های (accessions) موردبررسی در دو خوشۀ جداگانه قرار گرفتند. ترکیب اصلی اسانس خوشة-1 آرتمیزیاکتون بود که بیشترین میزان آن (5/85درصد) در جمعیت سنندج بود. در اسانس جمعیت‌های گرگان-2 5/84درصد، مراوه تپه-1 6/81 درصد، زنجان-1 3/81درصد، گلستان-2 2/80 درصد و گلستان-3 1/80درصد آرتمیزیاکتون وجود داشت. در اسانس نمونه‌های خوشة-2 میزان آرتمیزیاکتونکمتر بوده و این جمعیت‌ها بر پایۀ میزان آلفا-توجون، بتا-توجون، 8،1-سینئول و سیس-کریزانتنول بهصورت بسیار متمایزی گروه‌بندی شدند. جمعیت همدان-2 موجود در این گروه‌بندی منبع غنی از سیس-کریزانتنول (7/41درصد) بود. جمعیت‌های گرگان-1 و خرم‌آباد منابع غنی از آلفا-توجون (به ترتیب 1/52درصد و 3/49درصد) بودند و جمعیت گرگان-1 بالاترین میزان بتا-توجون (9/17درصد) را داشت.
سعید یوسف‌زاده؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ فاطمه سفیدکن؛ مهدی غیاثی اسکویی
چکیده
به‌منظور ارزیابی تأثیر کودهای بیولوژیک، آزوکمپوست و نیتروژن بر عملکرد اسانس و اجزای اسانس بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1388ـ 1389 در دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (منطقۀ 1) و در مزرعۀ تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی (منطقۀ 2) ...
بیشتر
به‌منظور ارزیابی تأثیر کودهای بیولوژیک، آزوکمپوست و نیتروژن بر عملکرد اسانس و اجزای اسانس بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1388ـ 1389 در دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (منطقۀ 1) و در مزرعۀ تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی (منطقۀ 2) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو ژنوتیپ ( :G1جمعیت بومی و :G2 رقم (SZK-1، دو سطح باکتری (:B1تلقیح بذر با باکتریهای ازتوباکتر + آزوسپیریلوم + سودوموناس و :B2عدم تلقیح) و پنج رژیم کودی (F1: 152 کیلوگرم اوره در هکتار، F2: 114 کیلوگرم اوره در هکتار + 85/3 تن در هکتار آزوکمپوست، F3: 76 کیلوگرم اوره در هکتار + 77/7 تن در هکتار آزوکمپوست،F4 : 38 کیلوگرم اوره در هکتار + 55/11 تن در هکتار آزوکمپوست و F5: 55/15 تن در هکتار) بودند. تیمار F3 در هر دو منطقه و در هر دو ژنوتیپ بیشترین مقدار و درصد ژرانیول و ژرانیال را تولید کردند. کاربرد تیمار تلفیقی 50 درصد کود اوره + 50 درصد آزوکمپوست در حالت تلقیح و عدم تلقیح با باکتری با کاهش مصرف نیتروژن، افزایش عملکرد و اجزای اسانس در جمعیت بومی بادرشبی می‌تواند جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی باشد.
سودابه مفاخری؛ رضا امیدبیگی؛ فاطمه سفیدکن؛ فرهاد رجالی
دوره 42، شماره 3 ، دی 1390، ، صفحه 245-254
چکیده
به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و مقدار اسانس گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica) آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل‌های ورمی‌کمپوست (صفر، 15 و 30 درصد حجم گلدان)، ازتوباکتر (کاربرد و عدم کاربرد) و بیوفسفات (کاربرد و عدم کاربرد) در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با دوازده ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر کودهای زیستی بر برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و مقدار اسانس گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica) آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی با استفاده از عامل‌های ورمی‌کمپوست (صفر، 15 و 30 درصد حجم گلدان)، ازتوباکتر (کاربرد و عدم کاربرد) و بیوفسفات (کاربرد و عدم کاربرد) در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با دوازده تیمار و چهار تکرار در سال زراعی 88-1387 به صورت گلدانی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بالاترین سرعت سبز شدن (94/11 روز)، سریع‌ترین زمان گلدهی (81/88 روز)، بیشترین ارتفاع بوته (05/50 سانتی‌متر)، بیشترین وزن تر (56/44 گرم)، بیشترین وزن خشک (049/12 گرم)، بالاترین میزان اسانس (74/0 درصد)، و بیشترین عملکرد اسانس (34/0 میلی‌لیتر در گلدان) در سطح سوم ورمی‌کمپوست (30% حجم گلدان) حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار بذر در بوته (47/4 گرم) در تیمار اثر متقابل سطح دوم ورمی‌کمپوست و کاربرد بیوفسفات زیستی، مشاهده شد. تیمار کود بیوفسفات اثر معنی‌داری بر سرعت سبز شدن بذرها و مقدار کلروفیل برگ نشان داد. همچنین اثر متقابل بیوفسفات و ورمی‌کمپوست تأثیر معنی‌داری بر وزن خشک، وزن بذر در بوته، مقدار فتوسنتز و میزان کلروفیل برگ داشت.
