ارزیابی صفات مورفولوژیک مارچوبه خوراکی (Asparagus officinalis L.) وحشی بومی ایران

نویسندگان

چکیده

مارچوبه خوراکی (L. (Asparagus officinalis یک سبزی قدیمی بومی اروپا، آسیا و آفریقا می‌باشد. منبع ژنتیکی مارچوبه در ایران محدود است و تنها تعداد بسیار کمی بوته مارچوبه خوراکی در کوههای شهرستان طالقان پیدا شده‌اند. به منظور ارزیابی صفات مورفولوژیک این سبزی ارزشمند‌، 58 بوته درون توده طالقان مطالعه و با رقم مری واشینگتن مقایسه گردید. نتایج نشان داد که میانگین بعضی صفات مورد ارزیابی از جمله ارتفاع بوته، تعداد شاخه درجه یک، قطر ساقه اصلی، طول شاخه درجه یک و تعداد فلس تا محل اولین انشعاب پانیکولی به ترتیب 81/133 سانتی‌متر، 38/38، 3/5 میلی‌متر، 6/39 سانتی‌متر و 78/14 بودند. ژنوتیپ‌های مورد بررسی 97/68 درصد نر و 03/31 درصد ماده بودند. میانگین طول اسپیر (3/6%)، قطر اسپیر (4/30%) و وزن تر اسپیر (2/52%) در ژنوتیپ‌های وحشی مارچوبه از رقم مری‌واشینگتن کمتر بودند. در گیاهان مورد بررسی گل‌‌ها از نیمه دوم اردیبهشت تا نیمه اول خرداد ظاهر و در اواسط تیر‌ میوه‌های سبز‌رنگ تشکیل شدند. تعداد بذر در میوه‌های حبه رسیده قرمز که در اواسط شهریور جمع‌آوری گردیدند، از چهار تا شش عدد در میان گیاهان مورد بررسی متغیر بود. ضرایب همبستگی ساده بین صفات اندازه‌گیری شده نشان داد که قطر اسپیر با طول فلس‌های روی اسپیر بالاترین همبستگی مثبت را در سطح 99 درصد داشتند. در تجزیه عامل‌ها، صفات در چهار عامل اصلی قرار گرفتند که دو عامل اول 74/44 درصد از واریانس کل را توجیه کردند و نه صفت را شامل شدند. همچنین ژنوتیپ‌های مورد بررسی در تجزیه خوشه‌ای به پنج گروه تقسیم شدند و گروه سوم که همگی جنسیت نر داشتند، از لحاظ میانگین کلیه صفات اندازه‌گیری شده، بالاتر از میانگین کل قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که ژنوتیپ‌های مارچوبه وحشی از تنوع قابل توجهی برخوردار بودند و این منطقه می‌تواند به عنوان یکی از رویشگاه‌های طبیعی مارچوبه خوراکی معرفی شود و لازم است که تنها منبع ژنتیکی این گیاه ارزشمند حفظ گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Morphological Characteristics of Iranian Edible Wild Asparagus (Asparagus officinalis L.)

نویسندگان [English]

  • Behrooz Sarabi
  • Mohammadreza Hasandokht
  • Mohammad Esmaeil Hassani
  • Teymoor Ramak Masoomi
چکیده [English]

Asparagus (Asparagus officinalis L.) is an ancient vegetable originated from Europe, Asia and Africa. The germplasm of A. officinalis in Iran is limited, with only some individual plants have been found in Taleghan Mountains. In order to evaluate the morphological characteristics of this valuable vegetable, 58 individual plants from Taleghan population were studied and compared with Mary Washington cultivar. Results showed that the means obtained from some evaluated traits as plant height, number of first rate branches, main stem diameter, length of first rate branches and number of scales under the first panicle branches were 133.81 cm, 38.38, 5.3 mm, 39.6 cm and 14.78 respectively. The evaluated genotypes were composed of 68.97% male and 31.03% female. The means of spear length (6.3%), spear diameter (30.4%) and fresh weight of spears (52.2%) in wild asparagus genotypes were less than those in Mary Washington cultivar. In the studied plants, flowers appeared from early May to early June with green fruits being formed about early July. The number of seeds per red mature berry fruit, collected around early September, varied from 4 to 6 among the evaluated plants. The simple correlation coefficient among the measured characteristics showed that the spear diameter with the length of spear scales had the highest positive correlation at a 99% level. In factor analysis, the characteristics were divided into four main factors, the two first of which verified 44.74% of the total variance and included 9 characteristics. Also, the evaluated genotypes were divided into five groups in cluster analysis with the means of all evaluated characteristics of the third group, completely consisting of male genotypes, higher than those of the total means. Results finally showed that the wild asparagus genotypes possessed a relatively high diversity, so that this local could be considered as a natural origin of A. officinalis and the only genetic resource of this valuable plant which should be dearly preserved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cluster analysis.
  • Correlation
  • factor analysis
  • genotype
  • Spear